Các tựa game di động dựa trên cơ chế quay số ngẫu nhiên để nhận vật phẩm kỹ thuật số, hay còn gọi là game gacha, thường áp dụng nhiều thủ thuật tâm lý tinh vi để giữ chân người chơi hàng ngày, đồng thời khiến việc từ bỏ trở nên ngày càng khó khăn. Thật khó để nhận ra khi nào bạn đang bị cuốn vào vòng xoáy này, và còn khó hơn nữa để thoát ra.
Với kinh nghiệm từng trải, tôi hiểu rõ những dấu hiệu cho thấy có lẽ đã đến lúc bạn nên dừng lại. Nếu bất kỳ tình huống nào trong bảy trường hợp dưới đây giống với những gì bạn đang trải qua, hãy cân nhắc thay đổi mối quan hệ của bạn với trò chơi hoặc gỡ cài đặt nó hoàn toàn để bảo vệ thời gian và tài chính của mình.
Người đàn ông chơi game gacha trên điện thoại với các mô hình gacha
7. Bạn Đang Mắc Kẹt Trong “Tâm Lý Chi Phí Chìm”
Bằng cách trở thành một phần của thói quen hàng ngày của người chơi, các game gacha tạo ra một cảm giác ngày càng lớn rằng việc từ bỏ sẽ khiến tất cả thời gian và tiền bạc đã đầu tư trở nên vô ích. Đây chính là cái gọi là tâm lý chi phí chìm (sunk cost fallacy).
Nếu bạn đang cảm thấy điều này, có lẽ đó là vì bạn đang chơi theo thói quen hoặc một cảm giác cam kết sai lầm, thay vì thực sự cảm thấy thỏa mãn và vui vẻ. Hơn nữa, bạn không muốn những năm tháng săn được vật phẩm hiếm hoi và quá trình phát triển nhân vật khó nhọc của mình trở thành công cốc.
Tuy nhiên, hãy nhớ rằng: sự tiến bộ của bạn được xây dựng dựa trên sự khan hiếm nhân tạo, được thiết kế để giữ bạn bị cuốn hút thông qua chính trạng thái tâm lý mà bạn đang trải qua. Bằng cách tiếp tục chơi, bạn sẽ chỉ đào sâu thêm cái hố đó vì mục đích tiếp tục “cày cuốc”, với kết luận khả dĩ duy nhất là một ngày nào đó trò chơi sẽ ngừng hoạt động và tất cả công sức của bạn sẽ tan biến.
Thoát ra khi bạn không còn tìm thấy niềm vui nữa sẽ giúp bạn giữ lại những ký ức đẹp về khoảng thời gian chơi game. Thậm chí bạn có thể quay lại trải nghiệm đó nếu một chế độ ngoại tuyến như thư viện bộ sưu tập được cung cấp sau khi game ngừng hoạt động. Mặc dù hầu hết các game gacha không nhận được sự ưu ái đó, và bạn chắc chắn không muốn cảm thấy mình là kẻ ngốc khi tiếp tục đầu tư vào một trò chơi bạn không còn thích thú cho đến khi nó biến mất hoàn toàn.
6. Game Gacha Khiến Bạn Cảm Thấy Như Một Công Việc Thứ Hai
Dù là ở trường học hay nơi làm việc, cuộc sống hàng ngày đã đủ bộn bề. Trò chơi lẽ ra phải là một cách để giải tỏa căng thẳng, chứ không phải khiến bạn cảm thấy như một công việc khác.
Nếu bạn vẫn đang tận hưởng các nhiệm vụ hàng ngày mà hầu hết các game gacha sử dụng để giữ chân người chơi thường xuyên, thì không có vấn đề gì. Ngược lại, nếu bạn đang ép buộc bản thân phải chơi chỉ để nhận những phần thưởng một cách cưỡng chế, nó sẽ nhanh chóng trở thành một công việc nhàm chán hướng tới những mục tiêu chỉ để kéo dài thêm quá trình “cày cuốc” đó. Tệ hơn nữa là nếu bạn đang phải trả tiền để duy trì cái “công việc không lương” này.
Game thủ mệt mỏi với màn hình game Starfield phía sau
Một lựa chọn để bạn thử và tìm lại niềm vui từng có với game gacha là giảm bớt thời gian chơi. Chỉ tập trung vào những nội dung bạn cảm thấy có ý nghĩa, nghỉ ngơi giữa các bản cập nhật và gạt bỏ mọi suy nghĩ về việc tối ưu hóa nhân vật. Nếu điều này thất bại, hãy nộp đơn xin nghỉ việc ảo với hiểu rằng không có trò chơi nào được tạo ra để vui vẻ mãi mãi.
Một người đàn ông đeo tai nghe làm cử chỉ tạm dừng với văn bản "GAME OVER" ở trung tâm
5. Bạn Đang Chi Tiêu Vượt Quá Khả Năng Của Mình
Nếu bạn có ý định chi tiền cho một game gacha, điều quan trọng là phải đặt ra ngân sách cho bản thân và tuân thủ nó. Nếu bạn đang vượt quá ngân sách đó, bạn đang đi xuống một con dốc trơn trượt có thể để lại một vết lõm đáng tiếc trong tài khoản ngân hàng của mình.
Các hộp Skinner (Skinner boxes) được thiết kế để khiến bạn liên tục kéo cần quay số may mắn của chúng để có cơ hội nhận được giải thưởng mong muốn. Những người chơi được gọi là “cá voi” (whales) thường cố ý chi một khoản tiền lớn để thay đổi tỷ lệ cược có lợi cho mình. Nhưng vấn đề nảy sinh khi người chơi bình thường phải chịu đựng hàng ngàn giao dịch mua nhỏ không theo kế hoạch. Có vẻ không đáng kể khi chi vài đô la đây đó, nhưng một khi bạn bắt đầu nới lỏng sự biện minh cho việc “kéo cần”, nó sẽ nhanh chóng cộng dồn thành một bất ngờ khó chịu trên thẻ tín dụng.
Điện thoại iPhone đặt trên nhiều tờ 300 đô la, tượng trưng cho chi phí game
Một giải pháp trung gian để giúp bạn chi tiêu với ngân sách thấp hơn là sử dụng thẻ mùa (season pass) hoặc các gói thuê bao hàng tháng tương đương. Hầu hết các game gacha đều có các gói này và chúng thường mang lại giá trị tốt nhất. Nếu bạn chỉ giới hạn chi tiêu vào đây, bạn sẽ có được sự hài lòng khi nhận được một khoản tăng cường cho quá trình tiến bộ của mình, đồng thời vẫn kiểm soát được chính xác số tiền bạn bỏ vào trò chơi.
Trong khi đó, nếu bạn đang chi tiêu khi không đủ khả năng chi trả, bạn có lẽ nên xóa trò chơi hoàn toàn trước khi nó gây ra các vấn đề tài chính thực sự.
4. Các Chiến Thuật FOMO Đang Tăng Cường
Game gacha thường bắt đầu bằng cách cung cấp cho người chơi rất nhiều lượt quay và tiền tệ trong game miễn phí, đến mức việc kiếm tiền dường như chỉ là một suy nghĩ phụ. Tuy nhiên, không có game phổ biến nào được tạo ra mà không tìm kiếm lợi nhuận, đặc biệt là game gacha khi toàn bộ thiết kế đều dựa trên các yếu tố có thể kiếm tiền.
Theo thời gian, game gacha trở nên tự tin hơn trong việc khóa chặt tiến trình cấp cao sau các bức tường phí (paywall). Điều này có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức, từ các sự kiện giới hạn thời gian với các banner định hình meta, đến các cơ chế mới đòi hỏi một lượng lớn vật phẩm quý hiếm, cho đến các vật phẩm sưu tầm mà bạn chỉ có thể nhận được bằng tiền thật. Tất cả những điều này được thiết kế để gây ra một nỗi sợ hãi bỏ lỡ cơ hội (FOMO) ngấm ngầm, được củng cố bởi sự gia tăng sức mạnh (power creep). Bạn không quay banner chỉ có sẵn trong một tháng? Bạn có thể thiếu một vật phẩm quan trọng trong các nội dung cuối game sắp tới. Một tháng sau, chuyện cũ lại lặp lại.
Tiền trong bẫy chuột với dòng chữ "miễn phí", minh họa cho các chiến thuật lôi kéo của game gacha
Không cần phải nói, đây là một thiết kế game cực kỳ độc hại. Các phương pháp này thường không quay trở lại mô hình thân thiện với người dùng, vì những chiến thuật này đã được chứng minh là tăng lợi nhuận trong ngắn hạn. Trừ khi bạn có mong muốn và khả năng để theo kịp điều này (một điều mà bạn có thể sẽ cần phải chi tiền), hãy làm theo các dấu hiệu để tìm lối thoát gần nhất.
3. Có Dấu Hiệu Game Sắp Ngừng Dịch Vụ
Khi các phương pháp kinh doanh tệ hại như tôi vừa mô tả đạt đến đỉnh điểm của sự thường xuyên và lặp lại, đó thường là dấu hiệu cho thấy nhà phát hành đang cố gắng “vắt sữa” người chơi trước khi game ngừng dịch vụ (end of service). Không cần phải nói, có rất ít giá trị khi tiếp tục chơi vào thời điểm này vì tất cả tiến trình đó sẽ bị xóa sạch trong thời gian ngắn.
Nếu bạn đang cố gắng tìm hiểu xem liệu một đợt ngừng dịch vụ có sắp diễn ra hay không, các dấu hiệu khác cần tìm bao gồm việc lặp lại các banner cũ và thiếu nội dung mới. Nếu cảm thấy giống như một đợt “xả hàng” các vật phẩm được thèm muốn để vắt kiệt tiền từ người dùng lần cuối, hãy tin vào bản năng của bạn. Lý do duy nhất để tiếp tục thu thập trong những trường hợp này là nếu bạn biết một dạng chế độ ngoại tuyến nào đó sẽ thay thế trò chơi hiện tại sau khi nó ngừng dịch vụ. Nếu không, hãy tự chấm dứt dịch vụ của mình trước.
Màn hình đèn Govee Gaming Pixel Light hiển thị chữ "Game Over", báo hiệu game gacha sắp ngừng dịch vụ
2. Các Thành Phần Xã Hội Gây Khó Chịu
Mặc dù vốn dĩ phải trực tuyến vì cần kết nối với máy chủ để hoạt động, các game gacha lại rất đa dạng trong cách đẩy mạnh các khía cạnh xã hội. Tuy nhiên, một chiến thuật phổ biến để giúp người chơi có cảm giác cam kết hơn là tăng cường phạm vi xã hội hóa theo thời gian.
Ví dụ, một trải nghiệm vốn là chơi đơn có thể thêm tính năng bang hội (guild) nơi đóng góp hàng ngày và tham gia các sự kiện tập trung vào bang hội là chìa khóa để kiếm phần thưởng. Trong những trường hợp này, người chơi cảm thấy mình đang làm các thành viên bang hội thất vọng nếu họ không liên tục hoạt động. Các bảng xếp hạng trong bang hội cũng cung cấp một thước đo để người chơi có thể đánh giá mức độ sức mạnh của mình trên một quy mô hữu hình hơn, khuyến khích chơi và chi tiền để duy trì khả năng cạnh tranh.
Giao diện người dùng Discord, minh họa tương tác xã hội trong cộng đồng game gacha
Đây chỉ là một ví dụ về chiến thuật xã hội được sử dụng, nhưng điều quan trọng là, nếu bất kỳ điều gì tương tự khiến bạn cảm thấy khó chịu hoặc thúc đẩy bạn chơi theo những cách mà bạn vốn không muốn, đó là một lý do chính đáng để từ bỏ. Đồng thời, những thành phần xã hội này cũng có thể giúp người chơi tìm thấy niềm vui mới trong game, vì vậy cảm nhận của bạn sẽ tùy thuộc vào sở thích cá nhân.
1. Bạn Muốn Thử Một Game Gacha Khác
Tôi tin chắc rằng việc thích game gacha là hoàn toàn hợp lý. Cảm giác phấn khích dopamine khi mở các “hộp Skinner” đã trở nên phổ biến bởi vì có một niềm vui cố hữu trong đó. Chắc chắn, đó là niềm vui dễ gây nghiện và dễ bị thao túng, nhưng niềm vui vẫn là niềm vui.
Tuy nhiên, việc chơi nhiều hơn một game gacha thường đòi hỏi một lượng lớn thời gian mà nhiều người không có. Nếu một trò chơi mới thu hút sự chú ý của bạn và bạn đang dần chán chường với “đại bản doanh” hiện tại, thì không có gì phải xấu hổ khi chuyển đổi. Trên thực tế, thường xuyên chuyển đổi giữa các game gacha để thỏa mãn cơn nghiện “loot” là một cách tốt để tránh tâm lý chi phí chìm và FOMO.
Điện thoại hiển thị game Pokémon TCG cùng các thẻ bài và Poké Ball, thể hiện sự đa dạng của trò chơi gacha
Nói về game gacha, tôi rất muốn thấy Nintendo quay trở lại thị trường này. Nếu Mario Kart Tour là một dấu hiệu, họ đang tạo ra tác động tích cực đến các đối tác console của mình.
Điện thoại iPhone kết hợp với tay cầm Joy-Con của Nintendo Switch, gợi ý về sự phát triển của game di động và gacha
Kết luận
Game gacha mang đến những trải nghiệm giải trí độc đáo và hấp dẫn, nhưng chúng cũng tiềm ẩn những cơ chế tâm lý có thể dẫn đến các vấn đề về thời gian, tài chính và tinh thần. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu như tâm lý chi phí chìm, cảm giác game như công việc thứ hai, chi tiêu quá mức, hay áp lực từ các chiến thuật FOMO và thành phần xã hội là vô cùng quan trọng.
Nếu bạn đang gặp phải một hoặc nhiều dấu hiệu được đề cập, đây có thể là lúc để nghiêm túc nhìn nhận lại mối quan hệ của mình với trò chơi. Đừng ngần ngại thay đổi cách chơi, cắt giảm thời gian hoặc thậm chí là ngừng hẳn để bảo vệ bản thân khỏi những tác động tiêu cực. Hãy nhớ rằng, game là để giải trí và mang lại niềm vui, chứ không phải là một gánh nặng. Mục tiêu cuối cùng là tìm kiếm sự cân bằng và đảm bảo trải nghiệm chơi game của bạn luôn tích cực và lành mạnh.
Bạn có từng trải qua những dấu hiệu này với một game gacha nào đó không? Hãy chia sẻ câu chuyện và kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận bên dưới, hoặc khám phá thêm các bài viết khác của chúng tôi về thế giới công nghệ và game để có cái nhìn sâu sắc hơn!
