Tóm tắt
- Nếu GPU của bạn không được tận dụng tối đa do CPU yếu, dẫn đến tình trạng giật hình (stuttering) do CPU, đã đến lúc cân nhắc nâng cấp.
- Nếu bạn không hài lòng với hiệu suất trong các tựa game esports bị giới hạn bởi CPU, đặc biệt khi chơi ở cài đặt cạnh tranh (tức là thấp), việc sở hữu một CPU nhanh hơn sẽ cải thiện đáng kể số khung hình trong các trò chơi đó.
- Tình trạng nghẽn cổ chai CPU không nhất thiết phải nâng cấp bộ vi xử lý, đặc biệt nếu bạn đã hài lòng với mức hiệu suất trong các trò chơi mình đang chơi.
Mặc dù card đồ họa (GPU) là thành phần quan trọng nhất trong bất kỳ chiếc PC chơi game nào, bộ vi xử lý (CPU) cũng có thể tạo ra sự khác biệt lớn. Trong một số trường hợp, bạn thậm chí có thể không nhận thấy hiện tượng nghẽn cổ chai CPU, nhưng một sự nghẽn cổ chai CPU nghiêm trọng có thể phá hỏng trải nghiệm chơi game của bạn, không kém gì một sự nghẽn cổ chai GPU lớn.
Giải Thích Về Tình Trạng Nghẽn Cổ Chai CPU
Trước khi đi sâu vào chi tiết, hãy để tôi giải thích về hiện tượng nghẽn cổ chai CPU và GPU bằng một ví dụ đơn giản: Hãy tưởng tượng CPU và GPU của bạn là hai bộ phận của một nhà hàng.
Bạn có nhà bếp với các đầu bếp, đại diện cho CPU, và phòng ăn với thực khách, đại diện cho GPU. Bây giờ, hãy hình dung nhà hàng đặc biệt này chỉ phục vụ một vài món ăn, nghĩa là bạn sẽ nhận được đồ ăn ngay khi gọi.
Các đầu bếp (CPU) chuẩn bị thức ăn (dữ liệu game) và gửi nó đến khách hàng (GPU), những người sau đó tiêu thụ nó (hiển thị pixel lên màn hình).
So sánh CPU và GPU trong một hệ thống máy tính chơi game
Nếu các đầu bếp quá chậm, và bạn có một đám thực khách đói khát (một CPU chậm kết hợp với một card đồ họa nhanh), họ sẽ nuốt chửng thức ăn (chạy game ở tốc độ khung hình cao), và sau đó phải chờ các đầu bếp nấu thêm.
Điều này dẫn đến tốc độ khung hình trung bình cao nhưng đi kèm với các mức thấp 1% và 0.1% thấp, mà chúng ta thường cảm nhận là giật hình (stuttering). Hiện tượng này xảy ra vì GPU không nhận được dữ liệu game kịp thời, dẫn đến những khoảng thời gian GPU ở trạng thái nhàn rỗi.
CPU càng chậm và GPU càng nhanh, thì các trường hợp giật hình sẽ càng thường xuyên và nghiêm trọng. Nếu CPU cực kỳ chậm và bạn đang chơi một game đòi hỏi CPU cao, tình trạng giật hình có thể nghiêm trọng đến mức bạn cảm thấy game bị đứng hình.
Đây chính là hiện tượng nghẽn cổ chai CPU. Nó có thể là tin xấu vì hầu hết các cài đặt hình ảnh đều bị giới hạn bởi GPU, nên việc giảm tùy chọn đồ họa hoặc giảm độ phân giải sẽ không cải thiện được nhiều.
Mặt khác, nếu các đầu bếp làm việc hiệu quả và có thể nấu thức ăn nhanh đến mức tạo ra dư thừa, bạn đang gặp phải hiện tượng nghẽn cổ chai GPU. GPU càng chậm, tốc độ khung hình càng thấp, nhưng ít nhất sẽ không có hiện tượng giật hình. Ngoài ra, nếu bạn gặp nghẽn cổ chai GPU nghiêm trọng, bạn có thể giảm cài đặt đồ họa, giảm độ phân giải hoặc sử dụng công nghệ nâng cấp hình ảnh (upscaling) để cải thiện tốc độ khung hình.
Trong một thế giới lý tưởng, CPU và GPU sẽ được kết hợp hoàn hảo, và các đầu bếp sẽ nấu thức ăn đúng lúc để khách hàng tiêu thụ. Nhưng trong thực tế, điều đó rất khó thực hiện. Vì vậy, nếu bạn phải lựa chọn, có nghẽn cổ chai GPU vẫn tốt hơn là nghẽn cổ chai CPU.
Vậy, khi nào thì nghẽn cổ chai CPU đủ nghiêm trọng để cần nâng cấp CPU?
Dấu Hiệu CPU Gây Giật Lag Trong Game: Thời Điểm Cần Nâng Cấp
Trong hầu hết các trò chơi, nghẽn cổ chai CPU biểu hiện dưới dạng mức sử dụng GPU thấp, bởi vì CPU không thể cung cấp dữ liệu cho GPU đủ nhanh để tận dụng hết khả năng của nó.
Để xem liệu CPU của bạn có đang giới hạn card đồ họa hay không, bạn có thể sử dụng một công cụ giám sát hiệu suất trong game như RTSS (Riva Tuner Statistics Server) kết hợp với MSI Afterburner, Intel PresentMon, hoặc các lớp phủ hiệu suất tích hợp sẵn trong phần mềm của NVIDIA và AMD.
Bạn cần bật các chỉ số hiệu suất của CPU và GPU, đồng thời tắt VSync và bất kỳ giới hạn khung hình nào trong game hoặc bên ngoài để chúng không ảnh hưởng đến hiệu suất. Sau đó, chỉ cần theo dõi mức độ sử dụng GPU và CPU của bạn. Nếu mức sử dụng GPU thấp hơn khoảng 95%, CPU của bạn rất có thể là yếu tố gây nghẽn.
Ví dụ, nếu bạn xem ảnh chụp màn hình bên dưới được chụp trong một trong những khu vực đông đúc nhất trong Kingdom Come: Deliverance 2, bạn có thể thấy mức sử dụng GPU của tôi ở mức 85%. Trong khi đó, CPU của tôi được sử dụng 66% (đây là mức sử dụng CPU khá cao), điều này cho thấy một sự nghẽn cổ chai CPU.
Màn hình hiển thị chỉ số hiệu suất GPU và CPU trong game Kingdom Come Deliverance II, cho thấy tình trạng nghẽn cổ chai CPU
Tương tự, ảnh chụp màn hình dưới đây cho thấy Space Marine 2, một trò chơi có thể đẩy ngay cả những CPU chơi game nhanh nhất đến giới hạn của chúng. Như bạn có thể thấy, GPU của tôi chỉ được sử dụng 86% trong khi CPU ở mức 80%, đây là mức sử dụng cực kỳ cao đối với một CPU. Đây là một ví dụ khác về nghẽn cổ chai CPU.
Nếu các chỉ số hiệu suất của bạn hiển thị dữ liệu tương tự, bạn có thể cân nhắc nâng cấp CPU, nhưng chỉ khi bạn không hài lòng với hiệu suất hiện tại. Nếu bạn không gặp phải tình trạng giật hình do CPU và hài lòng với tốc độ khung hình mà bạn đang nhận được, ngay cả khi mức sử dụng GPU của bạn thấp hơn một chút so với mức tối ưu, thì không cần thiết phải mua một CPU nhanh hơn.
Tình trạng giật hình trong game không nhất thiết phải do CPU của bạn gây ra. Nó có thể được kích hoạt bởi quá trình biên dịch shader, PC của bạn không có đủ RAM (chỉ có 8GB bộ nhớ sẽ là một vấn đề trong nhiều game hiện đại), hoặc chơi game với các texture ultra và hiệu ứng ray tracing với một GPU có 8GB VRAM trở xuống. Vì vậy, hãy đảm bảo CPU là nguyên nhân trước khi bạn cân nhắc thay thế nó.
Hiệu Suất Game Nặng CPU Kém: Cần Cân Nhắc Nâng Cấp
Một trường hợp khác mà bạn có thể cân nhắc nâng cấp CPU là khi hầu hết các game bạn chơi đều chạy tốt, nhưng các tựa game nặng về CPU lại không đạt được kỳ vọng về hiệu suất của bạn.
Giả sử bạn thích chơi các tựa game esports và sở hữu một màn hình chơi game tốc độ cao, chẳng hạn như màn hình 360Hz. Nếu bạn không thể đạt được 360FPS trong các game multiplayer như Counter-Strike 2 hoặc Valorant, ngay cả với cài đặt thấp mà GPU của bạn vẫn không được sử dụng hết (mức sử dụng GPU thấp hơn 95%), thì CPU của bạn chính là yếu tố giới hạn hiệu suất.
Nếu mục tiêu của bạn là chơi game ở tốc độ làm mới tối đa của màn hình và bạn không thể đạt được điều này với CPU hiện tại, một CPU nhanh hơn có thể giải quyết vấn đề. Chỉ cần đảm bảo chọn một CPU có khả năng cung cấp mức hiệu suất mà bạn đang tìm kiếm.
Hãy kiểm tra các điểm chuẩn hiệu suất và chọn một CPU có khả năng đẩy đủ khung hình để tận dụng hết tốc độ làm mới của màn hình của bạn.
Tương tự, một số game chơi đơn cũng có thể bị giới hạn bởi CPU. Sau khi nâng cấp GPU từ RTX 3070 lên RX 9070 XT, tôi đã bị nghẽn cổ chai CPU trong Kingdom Come: Deliverance 2. May mắn thay, tôi không gặp phải tình trạng giật hình thường xuyên trong game đó, nên tôi không quá bận tâm.
Mặt khác, tôi đã gặp phải tình trạng giật hình liên tục do CPU trong Cyberpunk 2077 với CPU cũ của mình, một Ryzen 5600X, điều này khiến trò chơi gần như không thể chơi được. Cyberpunk 2077 với tất cả cài đặt được đẩy lên mức tối đa và Ray Tracing được bật là một trò chơi cực kỳ “ngốn” CPU.
Trong khi hiệu suất ổn định khi đứng yên, việc di chuyển hoặc lái xe quanh Night City sẽ gây ra tình trạng giật hình nghiêm trọng. Cách duy nhất để giảm giật hình là giảm các tùy chọn đòi hỏi CPU cao như mật độ đám đông.
Nâng cấp lên Ryzen 5700X3D đã loại bỏ hoàn toàn tình trạng giật hình trong Kingdom Come: Deliverance 2, cũng như trong Cyberpunk 2077 với mật độ đám đông đặt ở “Medium” và Ray Tracing được bật. Tuy nhiên, việc đặt mật độ đám đông ở “High” trong CP 2077 vẫn quá nặng đối với 5700X3D.
Tôi đã có một trải nghiệm tương tự trong S.T.A.L.K.E.R. 2 sau khi nâng cấp GPU, nhưng trước khi nâng cấp CPU. FPS trung bình vẫn ổn, nhưng tôi nhận thấy thỉnh thoảng có hiện tượng giật hình do CPU khi di chuyển quanh bản đồ.
Tệ hơn nữa, trò chơi giảm xuống khoảng 30 FPS với tình trạng giật hình liên tục, nặng nề khi đi lang thang quanh các khu định cư, điều này khiến trò chơi gần như không thể chơi được. Nâng cấp CPU lên Ryzen 5700X3D đã giải quyết hầu hết các vấn đề, nhưng tốc độ khung hình không vượt quá khoảng 50 FPS trong các khu định cư, kèm theo việc sử dụng GPU kém, như bạn có thể thấy trong ảnh chụp màn hình bên dưới.
Hiệu suất chơi game S.T.A.L.K.E.R. 2 với CPU Ryzen 5700X3D trong khu vực đông đúc, cho thấy CPU là yếu tố giới hạn
Lý do tại sao ngay cả Ryzen 5700X3D cũng gặp khó khăn với S.T.A.L.K.E.R. 2 là vì trò chơi này là một trong những tựa game nặng CPU nhất hiện có. Bước vào bất kỳ khu định cư nào trong game cũng có thể khiến ngay cả những CPU chơi game hàng đầu, như Ryzen 9800X3D, phải quỳ gối. Nhưng dù sao, 50 FPS với thỉnh thoảng giật hình vẫn tốt hơn rất nhiều so với 30 FPS với tình trạng giật hình nghiêm trọng.
Nếu bạn nhận thấy hiệu suất trong các game chơi đơn nặng CPU quá kém khiến bạn khó chịu trong khi GPU của bạn không được sử dụng hết, việc nâng cấp CPU sẽ giải quyết hầu hết, nếu không phải tất cả, các vấn đề về hiệu suất. Chỉ cần đảm bảo bạn mua một CPU đủ mạnh cho trò chơi bạn chơi và xác định rằng CPU là nguyên nhân chính ngay từ đầu.
Không Phải Mọi Trường Hợp Nghẽn Cổ Chai CPU Đều Cần Nâng Cấp
Trong khi bạn có thể đang gặp nghẽn cổ chai CPU, bạn không nên ngay lập tức nghĩ đến việc thay thế CPU.
Nếu bạn hài lòng với mức hiệu suất trong các trò chơi mình đang chơi, ngay cả khi có nghẽn cổ chai CPU, thì không có lý do gì để mua một CPU mới. Tương tự, nếu bạn không bị làm phiền bởi thỉnh thoảng giật hình, bạn không nên nâng cấp CPU.
Tôi vẫn bị nghẽn cổ chai CPU trong một số trò chơi ngay cả với CPU mới, nhưng tôi vẫn chấp nhận điều đó vì tôi đang nhận được hiệu suất có thể chơi được và không muốn chi một khoản tiền lớn cho một bo mạch chủ, CPU và RAM mới.
Biểu đồ minh họa sự phát triển hiệu suất của các thế hệ CPU qua thời gian
Để giảm thiểu nghẽn cổ chai CPU, bạn có thể giảm các cài đặt liên quan đến CPU như mật độ đám đông (crowd density), LOD (level of detail, có thể nặng cả GPU và CPU), chất lượng và mật độ thảm thực vật (vegetation quality and density), và các cài đặt liên quan đến vật lý để giảm tải cho CPU và xem liệu điều đó có cải thiện tình hình hay không. Tắt các hiệu ứng Ray Tracing cũng có thể giúp ích vì Ray Tracing có thể đặt gánh nặng khá lớn lên CPU trong một số trò chơi.
Giới hạn tốc độ khung hình của bạn ở một giá trị mà CPU có thể liên tục duy trì là một biện pháp khắc phục khác cho các vấn đề nghẽn cổ chai CPU. Ví dụ, nếu CPU của bạn có thể liên tục đạt 60 FPS mà không bị giật hình, nhưng bạn nhận thấy giật hình khi không giới hạn tốc độ khung hình, hãy giới hạn tốc độ khung hình ở 60 FPS và tận hưởng trải nghiệm chơi game mượt mà.
Nếu bạn có thể đạt tốc độ khung hình ba chữ số trong một số tựa game nhưng không thể tận dụng hết tốc độ làm mới tối đa của màn hình, hãy thử bật tính năng tạo khung hình (frame generation) nếu có thể.
Miễn là bạn có tốc độ khung hình cơ bản đủ cao, việc bật tính năng tạo khung hình có thể cải thiện hiệu suất đáng kể trong khi chỉ thêm một lượng nhỏ độ trễ đầu vào mà bạn có thể không nhận thấy. Điều này có thể nâng cao trải nghiệm trong game của bạn và cho phép bạn chơi các trò chơi đó ở tốc độ làm mới tự nhiên của màn hình.
Tính năng tạo khung hình cũng có thể che giấu tình trạng giật hình do CPU, khiến nó không thể nhận thấy trong các trò chơi chơi đơn đòi hỏi CPU cao. Ví dụ, sau khi tôi bật tính năng tạo khung hình trong S.T.A.L.K.E.R. 2, tình trạng giật hình do CPU gần như biến mất hoàn toàn.
Chắc chắn, tôi vẫn nhận thấy hiệu suất thấp hơn ở các khu định cư và độ trễ đầu vào tăng lên vì tốc độ khung hình cơ bản của tôi là 50FPS hoặc thấp hơn khi ở các khu định cư. Nhưng khi đi lang thang quanh Vùng cấm (Zone), tạo khung hình đã loại bỏ tình trạng giật hình do CPU mà không làm tăng đáng kể độ trễ đầu vào.
Nghẽn cổ chai CPU có thể làm giảm đáng kể hiệu suất trong game. Mặc dù nâng cấp CPU có thể là giải pháp tốt nhất, nhưng có nhiều cách để giảm thiểu nghẽn cổ chai CPU hoặc khiến nó không thể nhận thấy. Mặc dù CPU của bạn có thể đã đến lúc cần thay thế, tôi khuyên bạn nên thử các giải pháp này trước khi nâng cấp.
