Bạn đã quá ngán ngẩm với việc phải trả tiền đăng ký hàng tháng cho Adobe chỉ để sử dụng Lightroom? Bạn đang tìm kiếm một trình chỉnh sửa ảnh RAW có thể xử lý mọi giai đoạn trong quy trình làm việc của mình một cách hiệu quả? Vậy thì đã đến lúc bạn nên thử nghiệm darktable – một cái tên đáng gờm trong giới nhiếp ảnh kỹ thuật số. Phần mềm chỉnh sửa ảnh mã nguồn mở đầy mạnh mẽ này có thể mất một chút thời gian để làm quen, nhưng hoàn toàn miễn phí và tương thích với các hệ điều hành Windows, Mac và Linux. Đây chính là giải pháp tối ưu để nâng tầm bức ảnh RAW của bạn mà không tốn bất kỳ chi phí nào.
darktable Dành Cho Ai?
darktable là một công cụ được thiết kế đặc biệt để làm việc với các tệp ảnh RAW. Ảnh RAW thường được các nhiếp ảnh gia và những người muốn khai thác tối đa khả năng của máy ảnh sử dụng, bằng cách chụp ảnh dưới dạng dữ liệu thô, chưa được xử lý. Một bức ảnh RAW ghi lại càng nhiều thông tin càng tốt về một cảnh vật và lưu trữ chúng dưới các định dạng tệp như DNG (Digital Negative), ARW (Sony), CR2 (Canon), NRW (Nikon) cùng nhiều định dạng khác. Thậm chí, ngay cả điện thoại thông minh của bạn cũng có thể chụp ảnh RAW nếu bạn muốn.
Không giống như tệp JPEG, vốn loại bỏ phần lớn thông tin bổ sung trong một cảnh khi nén hình ảnh để giảm kích thước tệp, ảnh RAW có dung lượng lớn hơn nhiều và cho phép điều chỉnh hậu kỳ linh hoạt hơn rất nhiều. Trong khi tệp JPEG có thể bỏ qua dữ liệu ở vùng bóng tối bị thiếu sáng hoặc vùng sáng bị cháy, một tệp RAW sẽ giữ lại thông tin đó để bạn có thể khôi phục chúng trong giai đoạn chỉnh sửa.
Bằng cách xử lý ảnh RAW, bạn có thể phục hồi những chi tiết này thông qua việc điều chỉnh một vài cài đặt. Bạn có thể thay đổi độ phơi sáng hoặc kiểm soát cân bằng trắng tốt hơn, và việc không có nén dữ liệu cũng đồng nghĩa với chất lượng hình ảnh cao nhất có thể. Để thực hiện điều này, bạn cần phần mềm chuyên dụng được xây dựng để “phát triển” hình ảnh RAW. Lightroom và Photoshop (Adobe Camera RAW) là những công cụ thường được sử dụng, nhưng nhiều ứng dụng khác như Apple Photos và Google Snapseed cũng có thể thực hiện được.
Một điều làm cho các ứng dụng như Lightroom trở nên hấp dẫn là cách chúng xử lý toàn bộ quy trình làm việc ảnh RAW. Chỉnh sửa ảnh không chỉ đơn thuần là mở một bức ảnh, điều chỉnh một vài thanh trượt rồi xuất ra. Các ứng dụng như Adobe Bridge và Lightroom được xây dựng với mục tiêu này. Bước đầu tiên là duyệt qua các hình ảnh của bạn, sau đó bạn chọn hoặc đánh giá những bức ảnh muốn chỉnh sửa và giữ lại, và chỉ sau đó mới thực sự bắt tay vào chỉnh sửa và phát triển chúng.
Đây chính là lúc darktable tỏa sáng. Công cụ miễn phí này có thể xử lý toàn bộ quy trình làm việc: nhập ảnh, duyệt thư viện, chọn ảnh và cuối cùng là chỉnh sửa và xuất chúng. Giống như Lightroom, tất cả điều này diễn ra trong một ứng dụng duy nhất, mang lại sự liền mạch và hiệu quả cho người dùng.
Duyệt, Chỉnh Sửa và Xuất Ảnh Với darktable: Quy Trình Hoàn Chỉnh
Nhiều nhiếp ảnh gia sẵn sàng chi trả một khoản phí lớn cho các giải pháp của Adobe và các ứng dụng như DxO Photolab hay Capture One vì một quy trình làm việc đáng tin cậy. Dù trước đây tôi từng sử dụng Photoshop, gần đây tôi đã chuyển sang Affinity Photo để chỉnh sửa ảnh RAW theo từng lô nhỏ. Tuy nhiên, ứng dụng này lại tỏ ra không mấy hiệu quả khi cần xử lý nhiều hơn 5 đến 10 bức ảnh cùng một lúc.
Với darktable, mọi chuyện lại khác. Ứng dụng này được chia thành hai chế độ chính: lighttable và darkroom. Lighttable là một trình duyệt ảnh, nơi bạn có thể xem toàn bộ thư viện của mình, áp dụng đánh giá và gắn thẻ màu, sau đó lọc ra những hình ảnh bạn muốn xem.
Chế Độ Lighttable: Quản Lý Thư Viện Ảnh Chuyên Nghiệp
Giao diện darktable ở chế độ Lighttable, hiển thị thư viện ảnh RAW và các tùy chọn quản lý.
Bạn cũng có thể tùy chỉnh sâu hơn và thực hiện các thao tác như áp dụng style cho các lựa chọn của mình mà không cần chỉnh sửa trước, thêm thẻ và dữ liệu vị trí, chỉnh sửa siêu dữ liệu của ảnh, tạo ảnh HDR từ nhiều lần phơi sáng và xuất ảnh trực tiếp mà không cần chỉnh sửa (hoặc theo lô, áp dụng các cấu hình không gian màu và style). Để bắt đầu, hãy sử dụng nút “Import” (darktable sẽ không sao chép ảnh trừ khi bạn sử dụng nút “copy & import”) và bắt đầu xây dựng thư viện ảnh của mình.
Chế Độ Darkroom: Nơi Phép Màu Xảy Ra Với Ảnh RAW
Nhấp đúp vào bất kỳ hình ảnh nào và bạn sẽ chuyển sang chế độ darkroom, nơi những điều kỳ diệu thực sự xảy ra. Từ đây, giao diện sẽ tương đối quen thuộc đối với bất kỳ ai đã từng sử dụng Lightroom và các ứng dụng tương tự. Điều chỉnh cài đặt bằng các công cụ trong các bảng điều khiển ở bên phải, tham khảo biểu đồ histogram ở đầu màn hình và di chuyển qua các lựa chọn hình ảnh của bạn bằng thanh cuộn ở phía dưới.
Chế độ Darkroom của darktable, cho phép xem trước các thay đổi chỉnh sửa ảnh RAW bằng tính năng snapshots.
Có một số bảng điều khiển hữu ích ở bên trái màn hình cho phép bạn tạo các snapshots để phục hồi, lưu cài đặt hiện tại của bạn dưới dạng styles để áp dụng cho các ảnh khác, quản lý masks để chỉnh sửa cục bộ, và tất nhiên là xuất ảnh của bạn. Bạn cũng sẽ tìm thấy khá nhiều công cụ bổ sung rải rác xung quanh giao diện người dùng.
Làm Chủ darktable: Một Ứng Dụng Xứng Đáng Với Thời Gian Của Bạn
Điểm yếu rõ rệt duy nhất mà darktable còn kém hơn các dự án thương mại là ở mức độ dễ tiếp cận. Mặc dù là một trình chỉnh sửa ảnh RAW vô cùng mạnh mẽ, có thể làm được hầu hết mọi thứ mà một công cụ cao cấp có thể, ứng dụng này lại không hoàn toàn thân thiện với người dùng ngay từ đầu. May mắn thay, có một tài liệu trợ giúp chi tiết mà bạn có thể tham khảo khi cần. Cá nhân tôi đã tìm thấy nhiều hướng dẫn nhanh trên web và các video YouTube trình bày trực quan hơn là chỉ mô tả bằng chữ.
Cuối cùng, cách tốt nhất để tìm hiểu cách darkroom hoạt động là cứ thử nghiệm. Mở một bức ảnh RAW ngẫu nhiên và nhấp chuột quanh giao diện người dùng, điều chỉnh các thanh trượt và bật các mô-đun để hiểu cách chúng kết nối với nhau. Ứng dụng được thiết kế theo cấu trúc mô-đun cao, cho phép bạn thiết lập mọi thứ theo cách bạn muốn. Do đó, phần darkroom của ứng dụng có rất nhiều mô-đun có thể gây choáng ngợp.
Hãy nhớ rằng, những thay đổi bạn thực hiện đối với ảnh RAW của mình được lưu trữ trong các tệp XMP riêng biệt, vì vậy các điều chỉnh bạn thực hiện là không phá hủy (non-destructive). Bạn không thể làm hỏng ảnh của mình bằng cách thử nghiệm, vậy nên hãy tự do khám phá.
Cách bật tắt và quản lý các module chỉnh sửa trong darktable, minh họa tính linh hoạt của phần mềm.
Tin tốt là mỗi mô-đun đều có nút “reset” ở bên phải tên của nó và nút bật/tắt ở bên trái. Nhấp chuột phải vào bất kỳ mô-đun nào sẽ cho phép bạn thêm hoặc xóa các tham số bổ sung, trong khi nhấp chuột phải vào tab truy cập nhanh (và các tab khác) cho phép bạn thêm và xóa các mô-đun. Bạn cũng có thể nhấp vào tab hamburger để thêm các lựa chọn mô-đun cài sẵn cho người mới bắt đầu, để hiển thị mọi thứ hoặc để quản lý và xây dựng các cài đặt trước chỉnh sửa của riêng bạn.
Ban đầu tôi cảm thấy bị choáng ngợp bởi darktable, nhưng tôi vẫn kiên trì. Sau một hoặc hai giờ mày mò, tôi đã đạt đến giai đoạn tự tin rằng mình có thể dễ dàng tái tạo các loại chỉnh sửa mà tôi đã thực hiện trong Photoshop Camera RAW và Affinity Photo. Thậm chí, tôi dám nói rằng darktable đã thổi một luồng sinh khí mới vào niềm đam mê chỉnh sửa ảnh của tôi. Học cách sử dụng hiệu quả các công cụ như tone equalizer để tăng cường chọn lọc các vùng tối và sáng, và áp dụng độ bão hòa có chọn lọc cho các dải màu (thay vì chỉ điều chỉnh thanh trượt shadows và saturation) đã cho tôi lý do để quay lại và chỉnh sửa những bức ảnh cũ bằng một cái nhìn mới mẻ.
Tôi sẽ không giả vờ rằng không có những điểm đặc biệt. Một số vấn đề tôi gặp phải bao gồm việc không thể điều chỉnh vùng bóng đổ (shadows) hoặc vùng sáng (highlights) bằng một thanh trượt đơn giản (đã khắc phục bằng cách bật mô-đun cần thiết), hoàn toàn không hiểu cách hoạt động của mặt nạ (mask) (công cụ mặt nạ của một mô-đun sẽ không xuất hiện trên tab truy cập nhanh, vì một lý do nào đó), và mất quá nhiều thời gian để tìm kiếm các style dễ áp dụng (mà chúng vẫn ở đó từ đầu).
Tôi cũng phải bật tùy chọn “mouse wheel scrolls modules panel by default” trong cài đặt ứng dụng trên phiên bản Mac, vì việc cuộn bằng trackpad chỉ thay đổi giá trị thanh trượt và tôi thực sự không thể truy cập tất cả các cài đặt cần thiết. Như tôi đã nói, ứng dụng này có những nét riêng biệt.
Miễn Phí và Hỗ Trợ Đa Nền Tảng: Lý Do Không Thể Bỏ Qua darktable
Thật khó để phàn nàn về quy trình làm quen ban đầu hơi gai góc khi darktable là một ứng dụng hoàn toàn miễn phí và mã nguồn mở. Tôi đã cài đặt nó bằng trình quản lý gói Mac Homebrew, nhưng bạn có thể tải các bản cài đặt trực tiếp từ trang web chính thức của darktable.
Người dùng Mac sẽ cần sử dụng nút “Open anyway” trong System Settings > Privacy & Security (hoặc cho phép ứng dụng bằng Terminal) để chạy ứng dụng trên các hệ thống hiện đại, vì nó không được ký bằng chứng chỉ nhà phát triển của Apple.
Một lựa chọn thay thế mã nguồn mở và miễn phí khác cho darktable là Rawtherapee, một trình chỉnh sửa ảnh RAW tất cả trong một tương tự với giao diện người dùng có thể nói là thân thiện hơn. Tuy nhiên, ứng dụng này hoạt động kém hơn đáng kể so với darktable trên MacBook Pro M1 Max của tôi (và sau vài giờ chỉnh sửa ảnh cũ, tôi đã nhớ cách chỉnh sửa tùy biến sâu rộng của darktable).
Tôi đã mở darktable trong khi viết bài này, và tôi đã dành quá nhiều thời gian để chỉnh sửa những bức ảnh tôi chụp vào năm 2018 khi đáng lẽ ra tôi nên làm việc. darktable không chỉ mạnh mẽ, mà còn gây nghiện một cách đáng ngạc nhiên. Hãy thử trải nghiệm nó và bạn sẽ không phải thất vọng!
