Trước khi Nintendo Entertainment System (NES) thay đổi vĩnh viễn ngành công nghiệp game thế giới, nó đã được ra mắt vài năm trước đó tại Nhật Bản dưới tên Family Computer—còn được biết đến với tên gọi “Famicom”. Famicom không chỉ đơn thuần là một phiên bản Nhật Bản của NES, mà những điểm khác biệt của nó đã biến đây trở thành một trong những hệ máy hấp dẫn nhất của Nintendo, định hình những gì chúng ta biết về máy chơi game ngày nay.
Thiết Kế: Từ “Đồ Chơi Gia Đình” Đến “Hệ Thống Giải Trí”
Sự khác biệt giữa Famicom và NES bắt đầu ngay từ thiết kế bên ngoài. Trái ngược hoàn toàn với màu xám và trắng đơn điệu của vỏ NES, máy console và tay cầm Famicom nổi bật với gam màu đỏ, vàng be và vàng đồng rực rỡ. Ngoài ra còn có một vài điểm khác biệt rõ ràng khác giữa hai hệ máy, chúng ta sẽ đề cập chi tiết hơn sau.
Không chỉ mang lại vẻ ngoài bắt mắt cho Famicom, màu đỏ và vàng của vỏ máy còn được lấy cảm hứng từ các thiết bị cầm tay Nintendo Game & Watch. Mặc dù Game & Watch không phải là sản phẩm phát triển game đầu tiên của Nintendo (danh hiệu đó thuộc về Color TV-Game 6 năm 1977), nhưng thành công bất ngờ của những thiết bị cầm tay đơn giản này đã nhanh chóng biến Nintendo thành một trong những công ty lớn nhất trong ngành công nghiệp game. Các thiết bị Game & Watch có một vài tông màu khác nhau, nhưng bảng màu đỏ và vàng đã truyền cảm hứng cho Famicom lần đầu tiên xuất hiện cùng với sự ra mắt của tựa game Manhole vào năm 1981.
Nintendo cũng có ý định tạo ra sự tương phản với các thiết kế cồng kềnh và mang tính máy móc của các đối thủ cạnh tranh bằng cách cố tình làm cho Famicom trông giống một món đồ chơi. Đúng như tên gọi của nó, Family Computer được thiết kế để phục vụ cho các gia đình và người chơi ở mọi lứa tuổi. Thiết kế nhỏ gọn, đầy màu sắc của nó giúp thu hút cả trẻ em và người lớn. Máy console thậm chí còn bao gồm một nút “eject” (đẩy băng) vô dụng, chỉ được thêm vào để việc thay băng game trở nên thú vị hơn đối với trẻ nhỏ.
NES giữ nguyên cách bố trí điều khiển tương tự, nhưng đã đại tu gần như mọi phần khác trong thiết kế của Famicom. Thị trường phương Tây vào thời điểm đó vẫn đang phải đối mặt với hậu quả của cuộc khủng hoảng trò chơi điện tử năm 1983. Cuộc suy thoái toàn ngành này gây ra bởi sự bão hòa của các tựa game console chất lượng thấp, dẫn đến sự sụt giảm nhanh chóng cả về doanh số lẫn sự quan tâm chung của người tiêu dùng đối với các máy chơi game mới. Để khắc phục định kiến đang gia tăng này, Nintendo đã thiết kế NES để không trông giống một máy chơi game và tránh mọi sự liên hệ với trò chơi điện tử bằng cách quảng bá nó như một “Hệ thống Giải trí” (Entertainment System).
NES cũng được thiết kế để có giá thành phải chăng, vì Nintendo hy vọng một mức giá thấp sẽ thu hút người tiêu dùng trong bối cảnh sự quan tâm đến máy chơi game đang suy giảm. Hình dạng hộp không màu của nó là kết quả của nỗ lực đơn giản hóa thiết kế bên ngoài của Famicom và giảm chi phí, nhưng điều này cũng dẫn đến việc loại bỏ một số tính năng đáng chú ý nhất của máy console Nhật Bản.
Tay Cầm: Gắn Liền Hay Tháo Rời? Và Chiếc Mic Độc Đáo Của Famicom
Hệ máy chơi game Nintendo Famicom với tay cầm màu đỏ đặc trưng gắn liền thân máy.
Tay cầm của Famicom khác với tay cầm của NES ở một vài điểm khác, đáng chú ý nhất là chúng được gắn liền cố định vào thân máy console. Lựa chọn thiết kế này nhằm góp phần vào vẻ ngoài giống đồ chơi của Famicom (cũng như giúp sản xuất rẻ hơn), nhưng đồng thời có nghĩa là không thể tháo rời hoặc thay thế tay cầm nếu chúng bị hỏng. NES đã khắc phục vấn đề này bằng cách thiết kế lại tay cầm có thể tháo rời, cũng như lớn hơn một chút để phù hợp với người chơi trưởng thành.
Ngoài những hạn chế rõ ràng của tay cầm gắn liền, có một tính năng khác làm nên sự khác biệt của tay cầm Famicom so với NES. Tay cầm số II của Famicom — thường dành cho người chơi thứ hai — chứa một micro tích hợp. Mặc dù tính năng này hiếm khi được sử dụng, nhưng việc Famicom bao gồm điều khiển bằng giọng nói vào thời điểm đó đã là một cuộc cách mạng.
Đối với một số ít game Famicom có sử dụng micro của Tay cầm số II, nó thường được dành cho các easter egg hoặc các lệnh tùy chọn. Ví dụ, trong The Legend of Zelda, bạn có thể làm choáng Polls Voices — một loại quái vật giống chuột ma trong ngục tối — bằng cách hét vào micro. Phiên bản NES đã loại bỏ tính năng này, mặc dù sách hướng dẫn của nó vẫn còn nhắc nhở nhầm về điểm yếu của quái vật này đối với tiếng ồn lớn.
Trang hướng dẫn kẻ thù từ sách hướng dẫn game The Legend of Zelda, minh họa quái vật Polls Voices.
Một trong những tựa game duy nhất yêu cầu sử dụng micro là Takeshi’s Challenge — một tựa game kinh điển tai tiếng nhưng được yêu thích. Nhiều phần trong game yêu cầu bạn nói các cụm từ cụ thể, thổi vào micro hoặc hát các bài karaoke. Mặc dù trò chơi không thông báo rõ ràng khi nào cần sử dụng micro, nhưng cách sử dụng điều khiển bằng giọng nói sáng tạo trong các game như Takeshi’s Challenge đã vượt xa thời đại của nó.
Khe Cắm Băng: Cơ Chế Nạp Từ Trên Hay Từ Trước – Vấn Đề Thiết Kế Lớn Nhất Của NES
Băng game Super Mario Bros. được nạp vào khe cắm trên đỉnh của máy Famicom màu đỏ trắng.
Có lẽ điểm khác biệt quan trọng nhất giữa NES và Famicom là cách chúng giữ băng game. Famicom sử dụng cơ chế nạp từ trên (top-loading) — nghĩa là băng được nạp vào một khe cắm ở phía trên console — tương tự như hầu hết các máy console sử dụng băng từ trước đó. Tuy nhiên, như một phần trong kế hoạch của Nintendo of America nhằm che giấu việc NES là một máy chơi game, NES đã sử dụng khe cắm băng nạp từ phía trước (front-loading), tương tự như các đầu máy VCR và máy ghi băng video.
Các game Famicom có nhiều thiết kế đầy màu sắc khác nhau, và kích thước nhỏ gọn của chúng giúp dễ dàng cất giữ. Nintendo cũng không quá hạn chế các nhà phát triển bên thứ ba của Famicom, khi một số game được cấp phép chính thức của console sử dụng vỏ ngoài và bảng mạch băng game được tùy chỉnh.
Trong khi đó, băng NES yêu cầu một hình dạng và thiết kế hoàn toàn khác để vừa với khe cắm băng nạp từ phía trước của console. Băng NES gần như lớn gấp đôi băng game Famicom, và ngoài những trường hợp ngoại lệ đáng chú ý như băng Nintendo World Championships màu vàng, hầu hết các bản phát hành chính thức đều sử dụng cùng một thiết kế băng màu xám.
Nhiều băng game NES màu xám xếp cạnh nhau, trong đó có băng game Battletoads nổi tiếng khó nhằn.
Đáng tiếc, cơ chế nạp băng từ phía trước của NES đã gây ra một lỗi thiết kế nghiêm trọng. Các băng game được đặt vào khe cắm này có xu hướng làm cong các chân kết nối, bộ phận cho phép console đọc băng. Với việc sử dụng lâu dài, các chân kết nối này cuối cùng có thể bị mòn hoặc bị cong vĩnh viễn. Mặc dù các chân này có thể được sửa chữa, nhưng thiết kế có vấn đề của cơ chế nạp phía trước có nghĩa là ngay cả các bộ phận thay thế cũng sẽ dễ bị cùng một vấn đề.
Nintendo đã từ bỏ thiết kế nạp từ phía trước cho tất cả các máy console sử dụng băng sau này. Năm 1993, Nintendo phát hành một phiên bản NES nạp từ trên, có phần giống với thiết kế của Famicom. Không giống như mẫu nạp phía trước, NES nạp từ trên không hỗ trợ video composite, mặc dù tính năng này cũng không có trên Famicom gốc.
Các hệ thống sử dụng băng sau này như Super Nintendo Entertainment System (SNES) và Nintendo 64 gần như giống hệt các phiên bản Nhật Bản của chúng, bao gồm cả việc sử dụng băng nạp từ trên. Ngay cả các thiết bị cầm tay của Nintendo và Switch cũng đã tuân theo định dạng nạp từ trên của Famicom.
Độc Quyền Nhật Bản: Âm Thanh Vượt Trội Và Chức Năng Lưu Game
Máy Nintendo Famicom màu đỏ trắng kết nối với hệ thống Famicom Disk System màu vàng, hiển thị khả năng mở rộng của Famicom.
NES là ngôi nhà của hàng trăm nhạc nền trò chơi điện tử mang tính biểu tượng, nhưng nhiều bài hát được yêu thích lại nghe hoàn toàn khác trên Famicom. Mặc dù cả hai console đều có bộ xử lý âm thanh tương tự và game của chúng sử dụng cùng một bản nhạc, nhưng Famicom có thể mang lại chất lượng âm thanh cao hơn với sự trợ giúp của hai tính năng độc quyền tại Nhật Bản.
Không giống như NES, Famicom không chỉ giới hạn ở các game dựa trên băng. Năm 1986, Nintendo đã phát hành Famicom Computer Disk System (FDS) — còn được gọi là FDS — đây là một thiết bị ngoại vi bổ sung cho phép console chạy game từ đĩa mềm. Các game phát hành cho FDS hỗ trợ nhiều tính năng không phổ biến trong các game băng, trong đó quan trọng nhất là khả năng lưu dữ liệu.
Thay vì phải ghi lại các mật khẩu dài dòng hoặc chơi hết game trong một lần, các phiên bản FDS của các game như Metroid và Castlevania có chức năng lưu game phù hợp với nhiều khe lưu. Sau này, các băng NES và Famicom dành cho các game lớn hơn như The Legend of Zelda và Final Fantasy chứa một bộ nhớ RAM chạy bằng pin cho phép tích hợp các chức năng lưu game tương tự.
Hệ thống lưu game không phải là điều duy nhất FDS đóng góp cho Famicom. FDS còn bổ sung thêm một kênh âm thanh phụ cho Famicom, cho phép các game dựa trên đĩa của nó mang lại âm nhạc với chất lượng tốt hơn và nhiều loại âm thanh độc đáo hơn. So với các phiên bản NES của chúng, nhạc nền FDS tái tạo âm thanh của các nhạc cụ truyền thống tốt hơn nhiều và mang đến những giai điệu tràn đầy năng lượng. Ngay cả những bản nhạc nền NES được yêu thích của The Legend of Zelda và Kid Icarus cũng có thể bị coi là kém hơn sau khi nghe các phiên bản FDS của chúng.
Một số game Famicom mang đến âm nhạc và hiệu ứng âm thanh chất lượng cao tương tự với các chip âm thanh mở rộng tích hợp, tạo ra một kênh âm thanh bổ sung từ bên trong băng game. Không giống như FDS, chỉ thêm một kênh âm thanh bổ sung, chip âm thanh mở rộng có thể cung cấp nhiều kênh âm thanh bổ sung. Hầu hết các chip này cung cấp ba kênh âm thanh, mặc dù một số có khả năng sử dụng tới 8 kênh bổ sung.
Cũng như FDS, các băng có chip âm thanh mở rộng chỉ được phát hành tại Nhật Bản. Hai chân kết nối mà Famicom sử dụng để hỗ trợ chip âm thanh mở rộng đã bị loại bỏ khỏi NES. Do đó, các game NES không có bất kỳ phương tiện nào để sử dụng các kênh âm thanh bổ sung, dẫn đến sự khác biệt đáng chú ý về chất lượng âm nhạc giữa NES và Famicom.
Điều đó không nhất thiết có nghĩa là các phiên bản Famicom luôn tốt hơn. Thị hiếu âm nhạc rõ ràng là chủ quan, nhưng đối với những người đã lớn lên cùng các phiên bản NES của những tựa game này, chất lượng âm thanh giới hạn của NES mang lại cho âm nhạc của nó một sức hút retro độc đáo mà các bản phát hành FDS và chip âm thanh mở rộng không có. Ngoại lệ duy nhất là Castlevania III — nhạc nền Famicom tuyệt vời của nó dễ dàng là một trong những bản nhạc hay nhất trên cả hai máy console.
Famicom Hay NES: Đâu Là Hệ Máy Tốt Hơn?
Điều này có lẽ sẽ nghe giống như một câu trả lời né tránh, nhưng thực sự không có người chiến thắng tuyệt đối giữa Famicom và NES. Famicom là một hệ thống giàu tính năng hơn với âm thanh tốt hơn và độ bền lâu dài hơn (đặc biệt là khe cắm băng), nhưng nhiều tính năng này đã bị tận dụng rất ít. Ngay cả các chip âm thanh mở rộng cũng hiếm khi được sử dụng ngoài một số ít game.
Mặc dù NES có thể được coi là một Famicom đã bị cắt giảm tính năng với một lỗi thiết kế đáng tiếc, nhưng nó cũng đã cải thiện người tiền nhiệm của mình ở một số khía cạnh. Tay cầm cắm rời lớn hơn và hỗ trợ video composite của NES đã khắc phục những nhược điểm rõ ràng nhất của Famicom. Hơn nữa, nó còn có Power Glove nổi tiếng.
Sở thích về console cuối cùng sẽ phụ thuộc vào gu cá nhân của bạn. Bạn quan tâm nhiều hơn đến âm nhạc hay đồ họa? Các tính năng độc đáo của tay cầm hay sự thoải mái khi sử dụng tay cầm? Một thiết kế đầy màu sắc gợi nhớ về các tác phẩm kinh điển retro, hay một vẻ ngoài hiện đại đã định nghĩa lại tương lai của ngành game? Bất kể lựa chọn của bạn là gì, thật dễ hiểu tại sao cả hai hệ thống này vẫn được yêu mến cho đến ngày nay.
