Firefox, một trình duyệt web mã nguồn mở miễn phí và lớn nhất không thuộc về một tập đoàn lớn, từng có thời điểm muốn chinh phục thị trường điện thoại thông minh với hệ điều hành riêng mang tên Firefox OS. Mặc dù không tạo nên cơn sốt toàn cầu, câu chuyện về Firefox OS vẫn là một phần thú vị trong lịch sử phát triển công nghệ di động, đặc biệt là nỗ lực tạo ra một nền tảng mở cạnh tranh với các ông lớn. Vậy điều gì đã khiến dự án đầy tham vọng này không thể cất cánh như mong đợi?
Firefox OS Là Gì Và Mục Tiêu Của Nó?
Hơn một thập kỷ trước, sự thống trị của bộ đôi Apple và Google trên thị trường smartphone đã trở thành một vấn đề đáng lo ngại. Nhiều đối thủ khác đã nuôi hy vọng cạnh tranh, và Firefox OS của Mozilla là một trong số đó. Giống như Android, nhiều hệ điều hành di động thay thế này được xây dựng dựa trên nền tảng Linux. Cùng với Firefox OS của Mozilla, còn có Ubuntu Phone của Canonical và Sailfish OS của Jolla. Mỗi dự án này đều ra mắt trong vài năm, với Firefox OS chính thức trình làng vào năm 2013, mang theo ngọn đuốc của người dùng Linux khi ngày càng rõ ràng rằng, bất chấp nền tảng mở, hầu hết phần mềm Android mà mọi người thực sự sử dụng đang ngày càng bị khóa chặt.
Firefox OS được xây dựng dựa trên các công nghệ web cốt lõi đã làm nên trình duyệt Firefox và sức mạnh của chính web. Hạt nhân Linux là nền tảng cơ sở, và trên đó là các công cụ trình duyệt Firefox và Gecko. Các ứng dụng được thiết kế để phát triển bằng cách sử dụng các tiêu chuẩn mở và ngôn ngữ lập trình hiện có như JavaScript và HTML. Mục tiêu là biến các ứng dụng web thành ứng dụng gốc, mang lại cho chúng một không gian hoạt động tương đương với các ứng dụng truyền thống. Điều này không quá khác biệt so với triết lý của iPhone đời đầu, khi Apple cũng hình dung iPhone sẽ chạy phần mềm dựa trên web thay vì có một cửa hàng ứng dụng riêng.
Ban đầu, dự án được công bố hai năm trước đó dưới tên “Boot to Gecko”. Mục tiêu được nêu rõ trong thông báo chia sẻ trên một danh sách gửi thư của Google Groups là xây dựng một hệ điều hành hoàn chỉnh và độc lập cho web mở. Khi dự án phát triển, nó được đổi tên thành Firefox OS và cam kết với tầm nhìn trở thành một nền tảng mở, không chứa phần mềm độc quyền, trái ngược hoàn toàn với “khu vườn đóng” của iOS, Android và Windows Phone (đã ngừng hoạt động). Firefox OS cũng cam kết không có DRM (quản lý quyền kỹ thuật số).
Điện thoại ZTE Open chạy hệ điều hành Firefox OS với giao diện người dùng đơn giản
Firefox OS Đã Xuất Hiện Trên Những Thiết Bị Nào?
Firefox OS ban đầu xuất hiện trên một loạt thiết bị dành cho các nhà phát triển. Những mẫu điện thoại này đã thu hút sự chú ý lớn từ giới truyền thông thời điểm đó. Trong số đó, có thể kể đến chiếc ZTE Open và ZTE Open C. Các thiết bị khác bao gồm Geeksphone Keon và T2 Mobile Flame.
Các thiết bị dành cho người tiêu dùng ra mắt sau này, như ZTE Open II – phiên bản kế nhiệm trực tiếp của các mẫu dành cho nhà phát triển. Thương hiệu lớn tiếp theo là Alcatel, với các mẫu như Onetouch Fire C và Onetouch Fire E. Một số điện thoại khác mang những thương hiệu ít được biết đến hơn như Intex Cloud FX và Spice Fire One MI FX1. Các điện thoại chạy Firefox OS này chủ yếu có mặt tại Châu Âu và các thị trường mới nổi, nơi việc kết nối một chiếc điện thoại mở khóa với mạng di động ở Mỹ còn khá khó khăn vào thời điểm đó.
Thiết bị dành cho nhà phát triển ZTE Open, một trong những điện thoại đầu tiên chạy Firefox OS
Trải Nghiệm Thực Tế Với Firefox OS Có Tốt Không?
Thực tế, hầu hết các thiết bị được trang bị Firefox OS đều là những chiếc điện thoại cấp thấp. Chúng có cấu hình yếu, với bộ vi xử lý kém mạnh và rất ít RAM, dẫn đến trải nghiệm sử dụng khá chậm chạp. Điều này khiến việc đánh giá công bằng về chất lượng của Firefox OS trở nên khó khăn. Cảm nhận của chúng ta về Android có lẽ sẽ rất khác nếu chiếc điện thoại mạnh mẽ nhất mà nó từng xuất hiện tại một cửa hàng nhà mạng không phải là Samsung Galaxy S25 Ultra mà chỉ là một chiếc Moto G đời cũ. Đó là thực trạng phần cứng mà Firefox OS phải đối mặt.
Giao diện người dùng của Firefox OS trên điện thoại ZTE Open, thể hiện sự đơn giản của hệ điều hành web
Tuy nhiên, cũng có những lý do để xem xét phần mềm của nó. Trình khởi chạy ứng dụng của Firefox OS khá cơ bản so với những gì Android và thậm chí iOS cung cấp vào thời điểm đó. Không có nhiều ứng dụng chất lượng cao để trải nghiệm, và những ứng dụng có sẵn vẫn mang cảm giác rất giống ứng dụng web chứ không phải ứng dụng gốc. Đối với những người đam mê phần mềm tự do và công nghệ Linux, hệ điều hành Firefox vẫn giữ được sự tò mò nhất định. Nhưng đối với người dùng phổ thông, trải nghiệm kém hơn đáng kể so với một chiếc điện thoại Android giá rẻ.
“Cánh cửa” của Firefox OS thực sự đóng lại khi Google công bố và phát hành Android Go – một phiên bản Android được tinh gọn, giảm yêu cầu RAM tối thiểu xuống còn 512MB. Các nhà sản xuất muốn sản xuất điện thoại giá rẻ giờ đây có thể sử dụng Android và cung cấp quyền truy cập vào hàng triệu ứng dụng với mức giá tương đương hoặc thậm chí thấp hơn so với việc cài đặt Firefox OS. Điều này khiến Firefox OS không còn nhiều lợi thế cạnh tranh về doanh số.
Màn hình ứng dụng trên Firefox OS, minh họa cách các ứng dụng web được hiển thị như ứng dụng gốc
Tương Lai Của Firefox OS: Nó Đã Đi Đâu Về Đâu?
Firefox OS chính thức bị ngừng phát triển vào tháng 1 năm 2017, nhưng nó vẫn tiếp tục tồn tại dưới dạng các dự án riêng biệt dựa trên mã nguồn của mình. Người kế nhiệm trực tiếp nhất là B2G OS, tiếp nối tên gọi ban đầu của dự án. Đây là một nỗ lực do cộng đồng điều hành để giữ cho Firefox OS tồn tại ở dạng hiện có, nhưng không có nhiều sự nhiệt tình và dự án này đã không được duy trì vào cuối năm 2017.
Ngày nay, tinh thần của Firefox OS vẫn sống trên KaiOS, một nhánh phát triển đã thành công trong việc tồn tại. Không giống như Firefox OS, bạn có thể dễ dàng mua một chiếc điện thoại chạy KaiOS ở nhiều thị trường. Thậm chí, bạn có thể đang sử dụng KaiOS mà không hề hay biết nếu mua một chiếc điện thoại gập cơ bản, chẳng hạn như TCL Flip 4 5G.
Sự tương đồng với Firefox OS gần như không còn, vì KaiOS là một giao diện được thiết kế cho các điện thoại cơ bản. Nó tiếp tục tồn tại một phần vì nó được trang bị trên các thiết bị có cấu hình quá yếu đến mức ngay cả các phiên bản Android rút gọn cũng không thể chạy được. Do đó, ngày nay, bạn ít có khả năng sử dụng Firefox OS vì là một người đam mê phần mềm tự do, mà có lẽ chỉ đơn giản là đang cố gắng cắt giảm việc sử dụng điện thoại thông minh. Những lựa chọn thay thế Android và iOS khác mà bài viết đã đề cập cũng không thành công. Thất bại của Firefox OS không phải là duy nhất. Theo một cách nào đó, nó đã áp dụng một chiến lược tương tự và đối mặt với số phận tương tự như Ubuntu Phone – ngoại trừ Ubuntu Phone vẫn tồn tại như một hệ điều hành được cộng đồng hỗ trợ mà bạn có thể cài đặt trên điện thoại hiện có của mình.
Firefox OS đại diện cho một tầm nhìn mạnh mẽ về một hệ điều hành di động mở, độc lập và dựa trên web. Mặc dù không thể thay đổi cục diện thị trường smartphone, hành trình của nó đã để lại nhiều bài học quý giá về cạnh tranh, sức mạnh của hệ sinh thái ứng dụng và tầm quan trọng của phần cứng. Việc nó “tái sinh” dưới hình hài KaiOS cho thấy giá trị của một nền tảng gọn nhẹ vẫn còn tồn tại trong một ngách thị trường cụ thể.
Bạn nghĩ sao về Firefox OS và những nỗ lực tạo ra hệ điều hành di động độc lập? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn trong phần bình luận bên dưới!
