Trong nhiều thập kỷ, các nhà phát triển phần mềm đã khéo léo lồng ghép những câu đùa vào công việc của họ. Một trong những trò đùa nội bộ bền b bỉ, thông minh và cực kỳ thỏa mãn về mặt kỹ thuật đã và đang ẩn mình ngay trước mắt chúng ta: từ viết tắt đệ quy (recursive acronym). Từ một đặc điểm ít người biết đến, nó đã phát triển thành một truyền thống được trân trọng và vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ cho đến ngày nay.
Từ Viết Tắt Đệ Quy Là Gì?
Để hiểu về một từ viết tắt đệ quy, chúng ta cần bắt đầu với những kiến thức cơ bản. Từ viết tắt (acronym) là một từ được hình thành từ các chữ cái đầu tiên của nhiều từ khác – ví dụ như NASA (National Aeronautics and Space Administration) hay RAM (Random Access Memory). Khá đơn giản phải không?
Tuy nhiên, một từ viết tắt đệ quy nâng cấp mọi thứ lên một tầm cao mới. Trong những trường hợp này, một trong các chữ cái trong từ viết tắt thực sự đại diện cho chính từ viết tắt đó. Điều này có nghĩa là định nghĩa của từ lại bao gồm chính nó. Đây là một khái niệm thú vị kích thích trí não – giống như việc đứng giữa hai chiếc gương và nhìn thấy vô số phản chiếu.
Quy ước đặt tên độc đáo này phản ánh sự yêu thích sâu sắc của các lập trình viên đối với đệ quy (recursion) – một khái niệm trong khoa học máy tính, nơi một hàm tự gọi chính nó. Nó thanh lịch, thông minh và mang tính logic cố hữu, giống như những từ viết tắt mượn cấu trúc của nó.
Nguồn Gốc Của Các Từ Viết Tắt Đệ Quy
Khái niệm từ viết tắt đệ quy bắt nguồn từ những ngày đầu của ngành điện toán, nơi việc đặt tên thường là cơ hội để thể hiện sự hóm hỉnh. Một trong những ví dụ sớm nhất được biết đến xuất hiện từ quá trình phát triển Unix, một môi trường sôi động của các thí nghiệm và văn hóa hacker vào những năm 1970 và 80.
Khi Unix tạo ra một hệ sinh thái rộng lớn gồm các công cụ mã nguồn mở, các quy ước đặt tên cũng phát triển theo. Các nhà phát triển – nhiều người trong số họ tham gia vào nhiều dự án có liên quan – bắt đầu sử dụng các từ viết tắt đệ quy như một cách để tạo ra những câu đùa nội bộ, vừa công nhận nguồn gốc phần mềm của họ, vừa khẳng định sự độc lập của nó.
Đến khi Linux bắt đầu thống trị bối cảnh mã nguồn mở vào những năm 1990, các từ viết tắt đệ quy thực tế đã trở thành một huy hiệu danh dự.
Các Ví Dụ Nổi Bật Về Từ Viết Tắt Đệ Quy
Các từ viết tắt đệ quy có thể dí dỏm, mỉa mai hoặc đơn giản là kỳ quặc. Dưới đây là một số ví dụ nổi tiếng – và cả ít được biết đến – trong thế giới công nghệ.
1. GNU – GNU’s Not Unix
Một trong những từ viết tắt đệ quy mang tính biểu tượng nhất, GNU là một phần của phong trào phần mềm tự do của Richard Stallman. Mặc dù GNU được lấy cảm hứng từ Unix, Stallman muốn nhấn mạnh rằng nó là phần mềm tự do, mã nguồn mở và về cơ bản là khác biệt. Cái tên tự tham chiếu này thể hiện cả sự hài hước và tính nghiêm túc của sứ mệnh.
Ổ cứng SSD và RAM bên trong một chiếc laptop hiện đại
2. PHP – PHP: Hypertext Preprocessor
Ban đầu, PHP là viết tắt của “Personal Home Page”, nhưng sau này được định nghĩa lại để phản ánh vai trò của nó như một ngôn ngữ phía máy chủ (server-side language) động. Cái tên này hiện bao gồm chính nó một cách đệ quy, một sự thay đổi phù hợp cho một ngôn ngữ được dệt sâu vào cấu trúc của web.
3. Bing – Bing Is Not Google
Ví dụ này có vẻ hơi gượng ép. Microsoft chưa bao giờ chính thức xác nhận backronym (từ viết tắt được tạo ra ngược) này, nhưng tin đồn vẫn tồn tại. Dù cố ý hay không, nó phản ánh tinh thần cạnh tranh (và thái độ tinh quái) đằng sau cuộc chiến công cụ tìm kiếm.
4. WINE – WINE Is Not an Emulator
Lớp tương thích này cho phép người dùng chạy các ứng dụng Windows trên Linux và macOS. Cái tên này khẳng định nó không phải là một trình giả lập (emulator), mặc dù nó thực hiện những việc giống như trình giả lập. Đây là một ví dụ hài hước kinh điển của cộng đồng mã nguồn mở.
Linh vật Linux Tux trên màn hình laptop đang cầm ly rượu, minh họa cho phần mềm WINE
5. PINE – PINE Is Not Elm
Một ứng dụng email dựa trên văn bản đã cải tiến một chương trình cũ hơn có tên là Elm. Từ viết tắt đệ quy vừa là một sự tri ân, vừa là một lời châm chọc – hoàn toàn phù hợp với thế giới Unix.
6. RPM – RPM Package Manager
Ban đầu xuất hiện dưới dạng trình quản lý gói cho Red Hat Linux, có một số tranh luận về việc từ viết tắt này “chính thức” có nghĩa là gì. Tùy thuộc vào người nói, nó cũng có thể là viết tắt của Red Hat Package Manager. Tất nhiên, chúng tôi thích phiên bản dí dỏm và hài hước hơn và sẽ bám vào đó.
7. LYNX – LYNX is Not X
Một trình duyệt web dựa trên văn bản, Lynx khác biệt so với các trình duyệt đồ họa (như những trình duyệt sử dụng X Window System). Cái tên này phản ánh sự khác biệt đó. Ngoài ra, xuất hiện lần đầu vào năm 1992, LYNX là trình duyệt web lâu đời nhất vẫn còn được duy trì và nhận các bản cập nhật.
8. EINE – EINE Is Not EMACS
Một trình soạn thảo văn bản giống Emacs đời đầu dành cho máy Lisp. Cũng như nhiều từ viết tắt đệ quy, cái tên này báo hiệu mối quan hệ của nó với một tiền thân, đồng thời đánh dấu một hướng đi mới.
9. ZWEI – ZWEI Was EINE Initially
Phần tiếp theo của EINE. Trò đùa trở nên sâu sắc hơn: không chỉ tự tham chiếu đệ quy, mà nó còn là một cách chơi chữ với các từ tiếng Đức có nghĩa là “một” (eine) và “hai” (zwei). Đệ quy kép, điểm nerd kép!
10. Zinf – Zinf Is Not FreeAmp
Một trình phát âm thanh được phân nhánh từ FreeAmp. Cái tên này nhấn mạnh sự độc lập của dự án trong khi vẫn tiếp tục truyền thống đặt tên đệ quy.
11. JACK – JACK Audio Connection Kit
Một máy chủ âm thanh có độ trễ thấp được sử dụng cho sản xuất âm thanh chuyên nghiệp. Đơn giản, thanh lịch và đệ quy.
Giao diện phần mềm Ardour DAW chạy trên Fedora Jam Lab 40, minh họa cho việc sử dụng JACK Audio Connection Kit
12. LAME – LAME Ain’t an MP3 Encoder
Các tác giả của codec phổ biến này (được sử dụng bởi bộ mã hóa để tạo ra nhiều loại tệp nhạc và/hoặc video) muốn làm rõ rằng họ không cung cấp một công cụ sẽ mã hóa các tệp nhạc hoặc video (có khả năng bất hợp pháp). Hãy nghĩ về nó giống như việc bạn đưa cho ai đó một động cơ mà không có xe hơi.
13. cURL – cURL URL Request Library
cURL là một tiện ích được sử dụng phổ biến trong Linux và nhiều thư viện lập trình để truy xuất các đối tượng thuộc mọi loại từ web. Điểm kép cho cái này! Từ viết tắt này thực sự có hai đệ quy với chữ C đại diện cho cURL và chữ U đại diện cho URL.
Nhiều cửa sổ terminal Linux, thể hiện công cụ dòng lệnh cURL phổ biến
14. MUNG – MUNG Until No Good
Một trò đùa từ những ngày đầu của Unix, động từ “mung” có nghĩa là làm hỏng thứ gì đó không thể phục hồi. Từ viết tắt này định nghĩa lại chính nó một cách hài hước và đệ quy – một cách chơi chữ cả về chức năng và hình thức.
15. TIP – Tip Isn’t Pico
Một lời châm chọc đệ quy và cạnh tranh đối với một trình soạn thảo văn bản khác (Pico), một phần của văn hóa vui tươi xung quanh phần mềm Unix đời đầu. Tác giả của TIP nhận ra rằng anh ta đã tạo ra một xung đột đặt tên với một chương trình hiện có và đã đổi tên thành cái mà tất cả chúng ta đều biết bây giờ là Nano – điều này dẫn chúng ta đến một câu chuyện phụ thú vị.
Nano không phải là một từ viết tắt đệ quy, nhưng từ này không phải là một lựa chọn ngẫu nhiên. Cả pico và nano đều là tiền tố trong hệ thống đo lường mét – như picometer và nanometer. Bất kỳ thứ gì nano đều lớn hơn 1000 lần so với bất kỳ thứ gì pico. Một lời châm chọc tinh tế khác, được ẩn giấu khéo léo, cho thấy trình soạn thảo Nano tốt hơn 1000 lần so với tiền nhiệm của nó.
Linh vật Linux Tux trước bảng đen, giảng giải các thuật ngữ Linux, liên quan đến văn hóa Unix/Linux và các trình soạn thảo
16. TINT – TINT is Not Tetris
Một trò chơi console giống Tetris tự hào không liên kết với bản gốc nhưng rõ ràng được lấy cảm hứng từ nó. Hài hước và tôn kính, tất cả gói gọn trong một từ viết tắt.
17. AMBER – AMBER Means Better Encrypted Routing
Một giao thức tập trung vào bảo mật với một cái tên đệ quy nhấn mạnh các chứng chỉ mã hóa của nó.
18. JASS – JASS Ain’t a Scripting System
Được sử dụng trong Warcraft III, JASS là ngôn ngữ kịch bản tùy chỉnh của Blizzard. Nó tự định nghĩa bằng cách nói nó không phải là gì – một sự châm biếm đệ quy kinh điển.
19. PIP – Pip Installs Packages
Trình cài đặt gói mặc định cho Python. PIP tự cài đặt… chính nó? Không hoàn toàn, nhưng cái tên đệ quy vẫn giữ cho truyền thống tồn tại.
Màn hình hiển thị trang web tải xuống Python, liên quan đến trình quản lý gói PIP
20. XINU – Xinu Is Not Unix
XINU là một hệ điều hành nhẹ được phát triển cho mục đích học thuật. Và đây, mục cuối cùng trong danh sách của chúng tôi, là một bộ ba “geek” hiếm thấy – khó phát hiện và ít khi gặp. Từ viết tắt này là đệ quy, thực chất là từ Unix viết ngược, và kết hợp một lời nhắc nhở về từ viết tắt “is not” nguyên bản – GNU.
Kết Luận
Từ viết tắt đệ quy không chỉ là một quy ước đặt tên – chúng là một truyền thống lâu đời của các nhà phát triển, một cái bắt tay bí mật, và một lời nhắc nhở rằng sự hài hước và trí tuệ thường song hành trong thế giới code. Những cái tên độc đáo này cho thấy ngay cả trong những môi trường kỹ thuật nhất, luôn có chỗ cho sự vui tươi.
Tất nhiên, danh sách trên còn lâu mới đầy đủ. Vô số từ viết tắt đệ quy tồn tại trong vô vàn ứng dụng, thư viện và hệ điều hành. Các từ viết tắt đệ quy mới cũng liên tục được tạo ra, đặc biệt trong các dự án mã nguồn mở, nơi sự sáng tạo thường quan trọng không kém gì chức năng. Vì vậy, lần tới khi bạn cài đặt một gói hoặc chạy một tiện ích, hãy nhìn kỹ hơn – bạn có thể sẽ tìm thấy một câu đùa ẩn mình ngay trước mắt. Đừng ngần ngại chia sẻ những từ viết tắt đệ quy mà bạn biết trong phần bình luận bên dưới!
