Khi Ubuntu 25.04 sắp ra mắt, đây là thời điểm thích hợp để cùng nhìn lại những thay đổi đáng kể mà hệ điều hành desktop phổ biến này của Canonical đã trải qua trong suốt một thập kỷ. Câu trả lời có thể khiến bạn bất ngờ: Ubuntu đã thay đổi nhiều hơn, nhưng đồng thời cũng ít hơn so với những gì bạn mong đợi. Từ những cải tiến về hiệu suất đến sự lột xác về giao diện, hành trình phát triển của Ubuntu đã định hình nên trải nghiệm người dùng hiện tại và khẳng định vị thế của nó trong thế giới Linux.
Dung Lượng Bộ Cài Đặt (ISO) Tăng Gấp Gần 5 Lần
Cách đây hơn mười năm, Ubuntu từng là bản phân phối Linux đầu tiên mà nhiều người cài đặt. Thời đó, Ubuntu được thiết kế đủ nhỏ để vừa vặn trên một chiếc đĩa CD. Tôi còn nhớ rõ khi tệp ISO dung lượng 1.2GB của Ubuntu 15.04 được coi là “khổng lồ”. Giờ đây, con số đó dường như khá khiêm tốn.
Ngày nay, bản tải xuống của Ubuntu đã gần chạm mốc 6GB. May mắn thay, hầu hết chúng ta không còn phải vật lộn tải về tệp tin này qua đường truyền dial-up. Nếu không, quá trình tải có lẽ sẽ chỉ vừa hoàn tất kịp lúc để chúng ta lại thực hiện một bài đánh giá mười năm tiếp theo!
Trình Cài Đặt OS: Từ Ubiquity Đến Flutter
Mặc dù không phải là phần hấp dẫn nhất của một hệ điều hành, trình cài đặt lại là một yếu tố được người hâm mộ Linux đặc biệt quan tâm, bởi đây là cánh cổng đưa họ vào thế giới Linux. Trình cài đặt dễ sử dụng của Ubuntu từng là một trong những điểm nổi bật làm nên danh tiếng của nó.
Trình cài đặt Ubiquity của Ubuntu 15.04
Trình cài đặt Ubuntu hiện tại được viết bằng Flutter và chỉ mới ra mắt tương đối gần đây. Trở lại thời Ubuntu 15.04, chúng ta sẽ bắt gặp trình cài đặt Ubiquity đã được thử thách và kiểm chứng qua thời gian, một công cụ đáng tin cậy đã phục vụ người dùng Ubuntu trong nhiều năm.
Giao Diện Unity: Nguồn Cảm Hứng Cho Ubuntu Hiện Tại
Ubuntu hiện đại sử dụng môi trường desktop GNOME, nhưng giao diện của nó trông khác biệt so với những gì bạn thấy trên GNOME.org. Điều này là do Ubuntu bổ sung các tiện ích mở rộng riêng để làm cho GNOME trông giống giao diện Unity hơn. Vậy Unity là gì? Đó là giao diện mà Canonical đã tự phát triển vào năm 2010.
Giao diện desktop Unity trên Ubuntu 15.04
Vào thời điểm Ubuntu 15.04, Unity đã đi vào bế tắc và rơi vào trạng thái bảo trì không công bố, trong khi Canonical tập trung vào các dự án khác như đưa Ubuntu lên điện thoại và tích hợp Ubuntu vào TV. Dù vậy, Unity vẫn là một giao diện trưởng thành và đáng tin cậy đối với một lượng lớn người hâm mộ trung thành của nó.
Dash và HUD: Hai Nét Đặc Trưng Của Unity
Mặc dù Ubuntu hiện đại tái tạo lại diện mạo của Unity, nhưng ở một số khía cạnh, sự mô phỏng này chỉ là bề ngoài. Điều này phần lớn là do GNOME thiếu hai thành phần nổi bật từ Unity: Dash và HUD.
Dash ứng dụng trong giao diện Unity của Ubuntu 15.04
Dash là trình khởi chạy ứng dụng của Ubuntu, đồng thời cũng có chức năng tìm kiếm tệp, truy cập web và nhiều tính năng khác. HUD là một cách để tương tác với thanh menu của ứng dụng bằng cách tìm kiếm qua bàn phím. Nó đã làm cho các menu ứng dụng điều mà việc nhấn phím Windows và gõ tìm kiếm làm cho các trình khởi chạy ứng dụng.
Logo Đã Thay Đổi Qua Thời Gian
Logo của Ubuntu vẫn giữ được hình dạng cơ bản, nên đôi khi dễ quên rằng nó đã thay đổi đáng kể theo thời gian. Đây là cách logo xuất hiện ở góc dưới bên trái của màn hình Ubuntu 24.10:
Logo Ubuntu trên desktop Ubuntu 24.10
Ubuntu 15.04 đưa chúng ta trở lại hình dáng của logo Ubuntu mười năm trước. Mặc dù vẫn đại diện cho ba người nắm tay nhau tạo thành vòng tròn, nhưng logo cũ có phần đầu nghiêng về phía sau nhiều hơn.
Logo Ubuntu trên desktop Ubuntu 15.04
Kho Ứng Dụng Cũ và Kỷ Nguyên Trước Snaps
Ubuntu gần đây đã giới thiệu một kho ứng dụng tích hợp hoàn toàn mới mang tên AppCenter, đặt các gói Snap lên hàng đầu.
Ubuntu Software Center trên Ubuntu 15.04
Mười năm trước, chúng ta vẫn có Ubuntu Software Center cũ kỹ và chậm chạp. Đây cũng là một trong những bản phát hành cuối cùng trước khi Ubuntu giới thiệu các gói Snap, mà vào thời điểm đó, mặc dù có thể không cũ kỹ nhưng đôi khi lại còn chậm hơn.
Nút Điều Khiển Cửa Sổ Từng Ở Bên Trái
Mười năm trước, Ubuntu có các nút điều khiển cửa sổ ở phía trên bên trái của mỗi ứng dụng, giống hệt như trên máy Mac. Ubuntu đã thực hiện sự thay đổi này nửa thập kỷ trước đó, cùng với sự ra mắt của phiên bản 10.04 Lucid Lynx. Trước đó, các nút này nằm ở bên phải, giống như hiện nay.
Kỷ Niệm Về “Free Culture Showcase”
Ubuntu từng mang một cảm giác ít “doanh nghiệp” hơn và là một người ủng hộ mạnh mẽ văn hóa mở. Dự án muốn thể hiện những gì có thể đạt được khi mọi người cộng tác tự do và cởi mở, chia sẻ kết quả công việc của họ để những người khác có thể phát triển dựa trên đó.
Thư mục Free Culture Showcase trong Ubuntu 15.04
Với mục đích đó, Ubuntu được cài đặt sẵn một thư mục chứa một vài tệp ở định dạng mở. Ubuntu 15.04 đi kèm với bài hát Swansong của Josh Woodward, một nhạc sĩ mà nhiều người đã khám phá và yêu thích qua Ubuntu trong nhiều năm.
Hình Nền Nhạt Nhẽo và Chủ Đề Cũ Kỹ
Thời kỳ “hippie” hoang dã của Ubuntu đã lùi xa vào quá khứ khi Ubuntu 15.04 ra đời. Mặc dù vẫn có một vài tệp trong thư mục “Free Culture Showcase”, phần còn lại của desktop lại khá nhạt nhẽo. Ubuntu 15.04 có biệt danh “Vivid Vervet” (Đười ươi sống động), nhưng bạn sẽ không thể nhận ra điều đó từ hình nền, vốn là sự kết hợp trừu tượng giữa màu tím và cam kể từ phiên bản 10.04 (với 14.10 là ngoại lệ duy nhất thể hiện một Unicorn ảo diệu ở hậu cảnh). Các linh vật sẽ không xuất hiện trở lại trên hình nền cho đến khi chuyển sang GNOME với Ubuntu 17.10.
Thực tế, nhiều người dùng đã khám phá Ubuntu vào thời Hardy Heron và Intrepid Ibex, hai phiên bản duy nhất trong thập kỷ đầu tiên của Ubuntu có linh vật nổi bật trên hình nền, điều này đã tạo ra một kỳ vọng không có thật về sau này.
Các chủ đề desktop và biểu tượng cũng tương tự, trung tính và cũ kỹ, ít phát triển kể từ khi Ubuntu chuyển từ khung cửa sổ màu cam và nâu sang màu đen vào năm 2010.
Không Có Thư Mục “.snap” Phiền Toái Trong Home
Đây là một điểm khó chịu mà tôi vẫn không thể tin nổi nó đã tồn tại trên các máy tính để bàn Ubuntu trong thời gian dài như vậy. Tôi đang nói đến thư mục “snap” viết thường, chiếm một không gian trong thư mục Home của bạn. Không giống như các thư mục Home khác, nó cũng thiếu biểu tượng, trông hoàn toàn lạc lõng.
Thư mục Home trong Ubuntu 15.04 không có thư mục Snap
Ubuntu 15.04 ra đời trước khi có gói Snap, vì vậy nó cũng chưa có thư mục “snap”. Thật sảng khoái khi nhìn lại thời điểm đó.
Kết luận
Nhìn lại hành trình 10 năm của Ubuntu, từ phiên bản 15.04 đến hiện tại, chúng ta có thể thấy rõ sự phát triển không ngừng và những thay đổi chiến lược mà Canonical đã thực hiện. Từ dung lượng ISO tăng lên đáng kể, sự chuyển đổi từ trình cài đặt Ubiquity sang Flutter, đến sự tiến hóa của giao diện từ Unity sang GNOME với những điểm nhấn quen thuộc, Ubuntu luôn cố gắng thích nghi và cải thiện trải nghiệm người dùng. Dù có những tính năng đã mất đi như Dash hay HUD, và một số thay đổi nhỏ như vị trí nút điều khiển cửa sổ hay hình nền, Ubuntu vẫn giữ vững tinh thần của một hệ điều hành Linux mạnh mẽ và thân thiện.
Nếu bạn muốn tự mình trải nghiệm và khám phá những khác biệt này, bạn vẫn có thể tải về tệp ISO của Ubuntu 15.04. Mặc dù không còn nhận được các bản cập nhật bảo mật, bạn hoàn toàn có thể chạy nó trong một máy ảo hoặc trên một USB Live để nhìn lại quá khứ. Hãy thử xem bạn có thể tìm thấy thêm những điểm khác biệt nào nữa. Biểu tượng Amazon trên thanh dock có thể sẽ khiến bạn ngạc nhiên ngay lập tức. Những chi tiết khác, như thanh cuộn, có thể cần một chút thời gian để khám phá. Chúc bạn có những giây phút thú vị!
